Курган

Яшчэ не ацэнена
                                I

Паміж пустак, балот беларускай зямлі,
      На ўзбярэжжы ракі шумнацечнай,
Дрэмле памятка дзён, што ў нябыт уцяклі, —
      Ўдзірванелы курган векавечны.

Дуб галлё распусціў каранасты над ім,
      Сухазелле у грудзі ўпілося;
Вецер стогне над ім уздыханнем глухім, —
      Аб мінуўшчыне ў жальбах галосе.

На купалле там птушка садзіцца, пяе,
      У піліпаўку воўк нема вые;
Сонца днём распускае там косы свае,
      Ночкай зоры глядзяць залатыя.

Хмары неба ўсцілалі мо тысячу раз,
      Перуны білі з краю да краю, —
Ён стаіць — гэта памяць людская, паказ...
      Толькі гутарка ходзіць такая.

                               II

На гары на крутой, на абвітай ракой,
      Лет назад таму сотня ці болей,
Белы хорам стаяў, недаступнай сцяной
      Грозна, думна глядзеў на прыволле.

У нагах у яго рассцілаўся абшар
      Хвоек гонкіх і пахані чорнай,
Сонных вёсак шары, хат амшалых, як мар,
      Хат з сям'ёй душ падданых, пакорных.

Князь у хораме жыў, слаўны свету ўсяму,
      Недаступны і грозны, як хорам;
Хто хацеў, не хацеў — біў паклоны яму,
      Спуску, ласкі не знаў непакорам.

Зневажаў, катаваў ён з дружынай сваёй;
      Стражы князевы — ў полі і дома,
Толькі модлы раслі небу ў сэрцах людзей,
      I пракляцце расло пакрыёма.

                               III

Раз бяседа вялікая ў князя была:
      На пасад дачку княжну садзілі;
За сталом він заморскіх крыніца цякла,
      Бегла музыка ўкруг на паўмілі.

На вяселле-разгул наплыло, як на сход,
      Госці знатных зусюль, за паўсвету,
Гэкай гучнай бяседы не помніў народ,
      Гэткіх скарбаў, брыльянтаў, саетаў!..

День, другі ўжо грымела у князя гульня,
      I музыкі, і чаркі звінелі;
Выдумлялі забаў новых кожнага дня;
      Што хацелі — ўсяго госці мелі.

Ажно трэцяга дня князь прыдумаў адну
      Для дружыны пацеху-забаву:
Загадаў ён пазваць гусляра-старыну,
      Гусляра з яго ведамай славай.

                               IV

Акалічны народ гуслі знаў гусляра;
      Песня-дума за сэрца хапала;
Вакол гэтай думы дудара-званара
      Казак дзіўных злажылась нямала.

Кажуць, толькі як выйдзе і ўдарыць як ён
      Па струнах з неадступнаю песняй, —
Сон злятае з павек, болю цішыцца стогн,
      Не шумяць ясакары, чарэсні;

Пушча-лес не шуміць, белка, лось не бяжыць,
      Салавей-птушка ў той час сціхае;
Паміж вольхаў рака, як штодзень, не бурліць,
      Паплаўкі рыба-плотка хавае.

Прытаіцца да моху русалка, лясун,
      Каня вечнага «піць» не заводзіць;
Пад звон-песню жывучых гусляравых струн
      Для ўсіх папараць-кветка ўзыходзіць.

                               V

Прывяла гусляра з яго ніўных сяліб
      Дворня князева ў хорам багаты;
Пасадзіла на ганку, між клёнаў і ліп,
      На цагляным парозе магната.

Невыдумная світка — убор на плячах,
      Барада, як снег белы — такая,
Незвычайны агонь у задумных вачах,
      На каленях ляглі гуслі-баі.

Водзіць пальцам худым па сталёвых струнах,
      К песні-музыцы ладзіцца, строе;
Водклік б'ецца ад струн па сцюдзёных сцянах,
      Заміраючы ў сховах пакояў.

Вось настроіў, навёў тон у струнах як след,
      Не зірнуўшы на гулі ні разу,
I сядзіць гэты сумны, як лунь, белы дзед,
      I чакае ад князя прыказу.

                               VI

— Што ж маўчыш ты, гусляр, ніў, лясоў песнябай,
      Славай хат маіх подданых слаўны?!
Нам сягоння зайграй, нам сваіх песень дай, —
      Князь умее плаціць незвычайна!

Запяеш па душы, дасі ўцехі гасцям —
      Поўны гуслі насыплю дукатаў;
Не пад мысль песня будзе каму-небудзь нам —
      Канапляную возьмеш заплату;

Знаеш славу маю, знаеш сілу маю...
      — Многа знаю і чуў аб табе я, —
I я сам, як і ты, так табе запяю...
      — Ну, пара пачынаць, дабрадзею! —

Гэтак слухае, выслухаў князя гусляр,
      Заіскрыліся вочы сівыя,
Патануў у скляпеннях адзін, другі ўдар,
      I заплакалі струны жывыя.

                               VII

«Гэй ты, князь! Гэй, праслаўны на цэлы бел-свет,
      Не такую задумаў ты думу, —
Не дае гуслярам сказу золата цвет,
      Белых хорамаў п'яныя шумы.

Скурганіў бы душу чырванцом тваім я;
      Гуслям, княжа, не пішуць законаў:
Небу справу здае сэрца, думка мая,
      Сонцу, зорам, арлам толькі роўна.

Бачыш, княжа, загоны, лясы, сенажаць, —
      Ім пакорны я толькі з гуслямі,
Сілен, княжа, караць, галаву сілен зняць, —
      Не скуеш толькі дум ланцугамі.

Славен, грозен і ты, і твой хорам-астрог,
      Б'е ад сцен-цэгел лёдам зімовым;
Сэрца маеш, як гэты цагляны парог,
      I душу — як скляпоў гэтых сховы.

                               VIII

Глянь ты, слаўны ўладар, на палеткі свае:
      Сарачні там сох бачыш, як блудзе;
А ці чуў ты, аб чым там араты пяе,
      Дзе і як жывуць гэтыя людзі?

Глянь у лёхі свае, ў падзямеллі глянь, князь,
      Што настроіў пад хорамам гэтым:
Брацці корчацца там, табой кінуты ў гразь,
      Чэрві точаць жывых іх, раздзетых.

Ты ўсё золатам хочаш прыцьміць, загаціць...
      Ці ж прыгледзеўся, хорамны княжа?
Кроў на золаце гэтым людская блішчыць,
      Кроў, якой і твая моц не змажа.

Ты брыльянтамі ўсыпаў атласы і шоўк —
      Гэта цёртая сталь ад кайданаў,
Гэта вісельні петляў развіты шнурок,
      Гэта, княжа, твае саматканы.

                               IX

Стол ты ўставіў ядой, косцей шмат пад сталом, —
      Гэта косці бядноты рабочай;
Пацяшаешся белым, чырвоным віном, —
      Гэта слёзы нядолі сірочай.

Хорам выстраіў ты, твайму воку так міл,
      Адшліфованы цэгла і камень, —
Гэта — памяткі-пліты з няўчасных магіл,
      Гэта — сэрцаў скамененых пламень.

Люба чуці табе скочнай музыкі звон:
      Ты, дружына п'яцё асалоду, —
А ці ўслухаўся ты, як плыве з яе стогн,
      Стогн пракляцця табе, твайму роду?!

Ты збялеў, ты дрыжыш, слаўны княжа-ўладар!
      Госці хмурны, а дворня знямела...
Ну, што, княжа? пара даць за песню мне дар!
      Выбачай, калі спеў мо няўмела».

                               X

Князь стаіць, князь маўчыць, жуда, помста б'е з воч;
      Гулі зглухлі: ні жартаў, ні смехаў...
Думаў князь, выдумляў, грымнуў шабляй наўзбоч,
      Толькі з лёскатам выбегла рэха.

— Гэй ты, сонцу раўня, не на тое пазваў
      На вяселле цябе сваёй княжны!..
Ты шалёны, стары! хто цябе дзе хаваў?
      Ты, знаць, вырадак цемры сярмяжнай.

Ты адважыўся мне на сляпы перакор
      Вызваняці сусветныя трэлі;
Платы маю шмат я для такіх непакор,
      Хто сябе проці мне стаць асмеліў.

Я па-князеўску ўсім і плачу, і люблю!
      Ты не хочаш дукатаў — не трэба!..
Ўзяці старца і гуслі жыўцом у зямлю!
      Знае хай, хто тут пан: я — ці неба!

                               XI

Падхапілі, ўзялі гусляра-старыка,
      Гуслі разам яго самагуды;
Па-над бераг круты, дзе шумела рака,
      Павялі, паняслі на загубу.

Месца выбралі здатнае, вырылі дол,
      Дол тры сажні шырокі, глыбокі;
Закапалі, убілі асінавы кол,
      Далі насып тры сажні высокі.

Не часалі дамоўкі яму сталяры,
      Не заплакалі бліжнія вочы;
Змоўклі гуслі і ён з тон пары — да пары;
      Сум і сціша залеглі, як ночай.

Толькі князеўскі хорам гудзеў, не маўчаў:
      Шалы, музыка ў тахт рагаталі;
Не адну віна бочку князь кончыў, пачаў:
      Шлюб-вяселле ўсё княжны гулялі.

                               XII

Пацяклі, паплылі за гадамі гады...
      На гусляравым наспе жвіровым
Палыны узышлі, вырас дуб малады,
      Зашумеў непанятлівым словам.

Лет за сотню звёў час, ці і болей мо лет,
      Зацвілі пераказы ў народзе;
Кажуць людзі: ў год раз ночкай з гуслямі дзед
      З кургана, як снег, белы выходзе.

Гуслі строіць свае, струны звонка звіняць.
      Жменяй водзіць па іх абамлелай,
I ўсё нешта пяе, што жывым не паняць,
      I на месяц глядзіць, як сам, белы.

Кажуць, каб хто калі зразумеў голас той,
      Не зазнаў бы ніколі ўжо гора...
Можна тут веру даць, толькі слухаць душой...
      Курганы шмат чаго нам гавораць.

Магіла льва

Сярэдняя: 4.2 (17 галасоў)

(З народнага падання)

                       I

Нам продкаў кемнасць захавала
Шмат весцяў дзіўных з быўшых год,
Хоць гэтых весці ўжо нямала
Ў няпамяць кінуў сам народ.

Усё ж яшчэ штось засталося
Унукам з прадзедаў жыцця...
Няхай жа гэтыя калоссі
Мінуць скаранне небыцця!

Няхай той час, што згінуць мусіў
У беспрасветнай векаў мгле,
Для беспрыпыннай Беларусі
Хоць толькі ў песні ажыве.

Збіраць пачнём зярно к зярняці,
Былое ў думках ускрашаць,
Каб быт на новы лад пачаці
I сеўбу новую пачаць.

Пачнём дакапывацца самі
Разгадкі нашых крыўд і бед,
Што леглі цёмнымі лясамі
На нашай долі з даўных лет.

Пачнём някратаны паданні
Сачыць пад бацькаўскай страхой,
Шукаць ад рання і да рання,
А толькі хай шукае свой.

                       II

Над быстрым Днепрам, дзе сягоння
Стаяць Магілева муры,
Драмала пушча ў сотні гоняў.
Змагала громы і віхры.

На дрэва дрэва нагінала,
Адно к другому прыгняла,
Сукі з сукамі пасплятала
I з ветрам гутарку вяла.

Ваўкоў, дзікоў, ласёў, мядзведзяў
Была там днёўка і начлег
У летні час, і ў галаледдзе,
I ў зімавы глыбокі снег.

Людзей не знаў лес гэты хмурны,
Зайздросна сцежкі свае крыў,
Адно сваім дном Днепра бурны
З вясны да восені ўдаль плыў.

А з пушчы вырваўшысь на поле,
Шумеў і грозны слаў праклён,
Што не даваў яму лес волі —
Давіў галлём з усіх старон.

У гэтай пушчы з перадвекаў —
Што так драмала ўдоўж і ўшыр, —
Сялібу меў сабе Машэка,
Разбойнік страшны на ўвесь мір.

                       III

Даўней не зналі так марнеці,
Як мы марнеем з году ў год,
Асілкаў шмат было на свеце,
Быў шмат дужэйшы наш народ.

Асілкам гэтакім ад роду
Машэка быў ў сваёй радні, —
Дзіцём нясці ўжо мог калоду,
Якой трох сталых — не маглі.

Але хоць сілу меў такую, —
Нікому крыўды не рабіў, —
Натуру меў ён залатую,
Як бы ягнём, патульны быў.

Чаму ён так змяніўся з часам,
Што да разбойства давяло,
I да крыві людской стаў ласым,
Сваё пакінуўшы сяло?

Ці дома хлеба меў замала,
Ці крыўду вызнаў ад каго,
Ці мо прастору не ставала
I ў пушчы стаў шукаць яго?

Ўсё гэта не было прычынай,
Але, як вестка падае,
Была прычынаю дзяўчына,
Машэка згінуў праз яе.

                       IV

У вёсцы той, дзе жыў ён змалку,
Дзе пасвіў, дзе араў, касіў,
На воку дзеўку меў, Натальку,
Аб ёй адной ён толькі сніў.

Былі з сабою адналеткі,
На прызбе рыліся ў зямлі,
На сенажаці рвалі кветкі,
Ўдагонкі разам часта йшлі.

Як толькі ён яе дагоніць,
Як пёрка носіць на руках,
Смяецца, весела гамоніць,
Хоць там дзяўчыну мучыць страх.

Калі ўжо сталі падрастаці,
К рабоце трэ было ісці,
Дык ці то ў полі, ці то ў хаце
Умелі той таго найсці.

Аб чым з сабой тады ўдваёчку
Снавалі думкі, сеўшы ў рад, —
Пытаць аб гэтым трэба ночку
I за акном вішнёвы сад.

Жылі... Дзянькі за днямі гналі
Так ад вясны і да вясны.
Пасля і самі не спазналі,
Як палюбіліся яны.

                       V

Каханне — лёгкая прынада
Для сэрцаў чуткіх, маладых,
Хоць бы гняздзілася ў ім здрада,
Хоць гэта б яду быў кяліх.

Усе мы п'ём яго з дурноты,
Жывём ні явай і ні сном.
А прападзе к яму ахвота —
Тады — па часе ўжо — плюём.

На гэту вудачку кахання
Папаў Машэка, як не свой;
Ані спакою, ні прыстання
Не меў ён з гэтаю бядой.

Сябе сам кінуў у няволю
Дзявочых ласк і пустаты;
Пацех меў шмат, цярпення болей,
То весел быў, то — як струты.

Дзяўчына... ведама, дзяўчына —
Хто там згадаў, што ў ёй сядзіць;
Любіла ж, пэўна, хоць часінай, —
У лес па гэта не хадзіць.

Машэка гэтакі асілак,
Што рваў дзярэўе з каранём,
Ў руках яе стаў як апілак:
Яго забрала хараством.

                       VI

О, шмат прыгожанькіх дзяўчатаў
Старонцы нашай бог прыдбаў!
Царэвіч ехаць мог бы ў сваты
К ёй не адной, каб толькі знаў.

Душы і сэрцайка такога
I той бязмернай дабраты
Шукаці хіба толькі ў бога, —
Ў другіх людзей не знойдзеш ты.

На беларускую дзяўчыну,
Калі тут праўду ёй аддаць,
Ніхто йшчэ каменем не кінуў
I не паважыцца кідаць.

Наталька ў вёсцы між сваімі
Найпрыгажэйшаю была,
Грудзямі, шчочкамі, вачыма,
Як мак, між макамі цвіла.

Павеўна, як даспелы колас,
Ішла наперад у танок,
З грудзей гарачых звонкі голас
Змяняла ў песню — як званок.

Прыхільна хлопцы аглядалі
Яе павабны гібкі стан,
Дый толькі сціха уздыхалі...
Адзін Машэка быў тут пан.

                       VII

Той панства меў недаўгавечна,
Канаў пацехі час святы:
Па Днепру выпала канечна
На Украіну гнаць плыты;

Машэку йкраз чарга папала.
Спачатку слухаць не хацеў;
Быць можа на яго бы стала,
Бо не на жарты сілу меў,

Але Наталька ўгаварыла:
«Едзь! штось заробіш к жаніцьбе»
Ну, як тут не паслухаць мілай!
I наш Машэка, у жальбе.

Па ненаглядненькай дзяўчыне,
Паплыў з плытамі ў край чужы
Таей Дняпровай гладдзю сіняй
Ад роднай прадзедаў мяжы.

Зямля сябе у зелень скрыла,
Лес цёмны з ветрам гаманіў,
Зязюля век людзям лічыла,
А сонца цешылася з ніў.

Машэка плыў, марнеў з нягоды,
Аддыху рэдка меў калі
I думаў, каб хаця ўжо воды
Яго Дняпровы не змаглі.

                       VIII

Ў дарозе шчасце паручыла,
Загнаў да Кіева плыты,
Дамоў вяртаўся з новай сілай
Пабачыць родныя куты,

Натальку любую сустрэці,
Аджыць агнём яе вачэй,
Бо гэткіх вочак на ўсім свеце
Ён не сустрэў ані ў аднэй.

Спяшыць няўпынна, крок за крокам,
Мінае поле і лясы.
Зямлі сваёй жаданым вокам
Шукае, як канюх расы.

Штось каля ўзвіжання дабраўся
Дамоў з далёкай чужыны...
О, лепш бы першай не даждаўся,
Як нарадзіўся ён, вясны!

Бядак дачуўся ад суседаў,
Што ўжо Наталькі маладой
Не засталось даўно і следу, —
Як бы Дняпровай сплыў вадой.

Сплыла і ўся яго надзея
Дажыць у радасці жыццё.
Каханне ў сэрцы гэтак сеяў,
А жаць прыйшлося пракляццё.

                       IX 

Непадалёк, дзе жыў Машэка,
Быў двор вялікі, а ў двары
Стаялі хорамы ад векаў
Над самым Днепрам, на гары.

Абведзен быў высокім мурам
Палац, як той астрог, кругом.
Сталетні ліпы ўкруг панура
Стагналі ночаю і днём.

Баярын тамка жыў багаты,
Яшчэ лятамі малады,
Да сваявольства быў заўзяты,
Па-свойму час губляў з нуды.

Усюды броіў самазбродам,
Тварыў закон свой і свой суд
Над абнядоленым народам,
Што збыць не меў сіл сваіх пут.

Паціху толькі ў вёсках людзі
Маркотну гутарку вялі
Аб крыўдах тых, што ім на грудзі
Праз пана каменем ляглі.

О, як адзін хто праз другога
Цярпіць, то йшчэ тут паўбяды,
Але не скрыці ад нікога
Нам крыўды цэлай грамады!

                       X

Праз вёску са сваёй дружынай
Баярын гэты ехаў раз,
I ля Натальчынай хаціны
Ён затрымаўся на папас.

Тут хараство яму дзявоча
Упала ў вочы, бо нідзе
Яго не бачылі йшчэ вочы
Штось прыгажэй у прастаце.

Як грозны быў, дык стаў ліслівы,
Пачаў к дзяўчыне падсядаць,
Пускаць туман і, як бы дзівы,
Ёй брэдні ўсякія складаць.

Што гаварылі, чым ёй кадзіў —
Не варта паўтараці тут,
Але з тых пор, як па загадзе,
Ён спадабаў вясковы кут.

Тады-сяды стаў заглядаці
Ўсё да Натальчыных акон,
Хоць і глядзелі бацька, маці
На гэта коса з першых дзён.

Пасля к сабе яе стаў клікаць.
Яна ішла за ім, як цень,
Аж пачала ўся вёска тыкаць
На дзеўку пальцамі штодзень.

                       XI

Людская хітрасць даніманнем
Патрапіць шмат зла натварыць,
Калі прыкінецца святляным
Святлом, што праўдаю гарыць.

Душу вам лёстачкамі выйме
I павядзе на павадку
Яе пуцінамі крывымі,
I ўжо не ўскрэснуць бедаку.

З Наталькай выйшла гэтаксама,
Сама к бядзе пайшла сваей,
Звязаўшы дружбай сябе з ямай,
Не дбала свету і людзей.

Забыла ўсе Машэкі ласкі,
Каханне шчырае яго, —
Пад чарам ворагавай казкі
Зраклася мілага свайго.

Не прачувала горкай долі,
Якую лёс людзям нашле;
Раз, як пайшла у двор, дык болей
Яе не ўбачылі ў сяле.

Сваю так сетку распускае
На мух услужлівы павук,
Пакуль не ўваліцца якая
I ўсіх не выведае мук.

                       XII

Мінула восень, а за ёю
Прыйшла з марозамі зіма.
Машэка жыў з сваёй сям'ёю, —
Не жыў, а блукаўся, як цьма.

Як бы не чуў дакучных кпінак,
Адданы гору і жальбе;
Ўжо ведаў, дзе найшла прыпынак
Яго Наталька для сябе.

Падчас бліжэй к двару падходзіў,
Страшэнна кляў і выгражаў
I страх на стражу ўсю наводзіў,
Якую пан сабе дзяржаў.

Але не меў Машэка сілы
Такой, што сцены б разваліў
Туды, дзе вораг з яго мілай
Пасцель пуховую дзяліў.

Не мог на мак яму змяць косці,
Пракляцце толькі прызываў,
Ад сцен адходзіў з большай злосцю
I штосьці жудкае кнаваў.

З дня ў дзень хмурней ён станавіўся,
Расла ў ім помста, як змяя, —
I сам, як гадзіна, ў ёй віўся,
Ў жыцці не бачачы пуцця.

                       XIII

Што ёсць на свеце горш ад помсты,
Што знойдзеш ад яе страшней,
Каго не згоніць з сцежкі простай,
Не ўкіне ў цьму, за ноч цямней?

Душу і думы атумане,
Ачэпіць зводным павуццём
I распасцяжыць уладанне
Над целам, над усім жыццём.

Засела так яна ў Машэкі,
I суладаць з ёю не мог,
Крыві б пусціў, здаецца, рэкі
I ў іх бы з крыўдай сваёй лёг.

Крывёй ці віннай, ці нявіннай
Насмерць упіўся бы з душой,
Другіх губіў бы і сам гінуў,
Абы цярпеў чужы і свой.

У муках страшных дачакаўся
Машэка першых дзён вясны
I з вёскай роднай папрашчаўся,
Уцёк з радзімай стараны.

У пушчу ўцёк, у ёй асеўся,
Змяніўся ўвесь, як ваўкалак,
У скуру воўчую адзеўся
I стаў на жыр выходзіць так.

                       XIV

Так страшным стала яго імя
На ўсю аколіцу з тых дат
Паміж сваімі і чужымі,
Як страшны імем сваім кат,

З сваёй бярлогі на дарогу
Вылазіў грозны з булавой,
Як пошасць, сеяў скрозь трывогу,
Загоны росячы крывёй.

Спачатку дань жыццём плацілі
Яму адны багатыры,
Пасля знаходзілі ў магіле
Спачын і вёсак жыхары.

Не памагалі мольбы, чары, —
Крывавы суд тварыў, караў;
Абезгалоўлены ахвяры
З сабою ў пушчы забіраў.

Дарма шукаюць яго схову
Бацькі забітых і сыны,
Адно збірае больш галоваў
Ён з непамернай той вайны.

Штодзень расце Машэка ў славу,
Расце з крывавага жніва,
Бароніць пушча яго справу,
А гімн пяе яму сава.

                       XV

Ці доўга йшчэ бы гаспадарыў
Ён гаспадаркаю такой,
Крывёў палошчучы папары,
Крывёй гарачаю людской,

Каб не сустрэў сярод дарогі
Адно здарэнне, як той вір,
Калі раз, выбрыўшы з бярлогі,
Йшоў з булавой сваёй на жыр.

Ішоў і ўбачыў, як карэта
Напроць кацілася якраз;
Машэка рады знайдзе гэтай
I не марнуе дарма час.

Мінута. Ўжо стрымаў ён коні,
Як сноп, зваліўся ўжо фурман,
Ўжо булавой у дзверцы звоне,
З карэты скочыў к яму пан.

Але не ўспеў і азірнуцца,
Як на зямлі няжыў ляжыць;
Машэка доўбняй замахнуцца
Яшчэ на некага спяшыць...

I дзіва дзіў: рука самлела,
Слязамі вочы залілісь...
Наталька тут яго сядзела
I так глядзела, як калісь!

                       XVI

Як чалавек ні азвярэе
З якіх там колечы прычын, —
Надойдзе час, і азарэе
Яго душа хоць міг адзін.

Чуццё прабудзіцца людское,
Дабро у сэрцы ажыве,
I зацвітуць красой святою
Дзіцячы думкі ў галаве.

Чуць толькі ўгледзеў у калясцы
Машэка любую сваю, —
Ў яе ўтануў даўнейшай ласцы,
Ёй пакарыўся без баю.

Бы тую пёрынку птушыну,
Ў сваю бярлогу яе нёс,
З лісточкаў мяккую пярыну
Ёй слаў і сам у радасць рос.

Быў рад сваёй так доўгай згубе,
Ў нагах з пакораю сядаў,
Як здаўна, песціў і галубіў
I словы чулыя складаў.

А толькі бедную Натальку
Жыццё з ім цешыць не магло,
Як тую грэшную русалку —
Жывыя людзі і святло.

                       XVII

Спазнаўшы панскія раскошы,
Дзіцё сяла і грамады,
Не мела сіл змагчы ў пустошы
I адзіноцтва, і жуды.

Хоць на Машэку спазірала
Прыхільным поглядам падчас,
А ўсё у думках штось кнавала,
Агонь благі ў вачах не гас.

У думках думала няўпынна,
Як ёй разбойніка згубіць,
Якога не магла нявінна
Ўжо так, як некалі, любіць.

Раз, калі спаў Машэка з ёю,
Зрабіць надумала сваё —
За кроў пралітую крывёю
Яму яго забраць жыццё.

Паціху ўстала, нож агромны
Ўзяла ў яго з-пад галавы
I ўтапіла ў шыі соннай,
Ды той застаўся йшчэ жывы.

Яна другі раз замахнула
I трэці раз перавяла,
Яго і жылка не дрыгнула, —
Душа ад цела адышла.

                       XVIII

Так страшны той разбойнік згінуў,
Што ўмеў любіць і забіваць;
На грэх пусціўся праз дзяўчыну
I мусіў праз яе сканаць.

Яна, сваё зрабіўшы дзела,
Ўжо страхам гнаная нямым,
У вёску родную ляцела
I расказала аб усім.

На Куццю

Сярэдняя: 4.5 (24 галасоў)
                        I

На небе зоры ўжо мігцяць,
На полі срэбны снег іскрыцца;
На бел-свет дзівы выпраўляць
Пляцецца ночка-чараўніца.

      Глуш абнялася з цішыной
      I спавівае ўсё у чары,
      Паўзуць і сеюць шорах свой
      Старым парадкам цені-мары.

Вылазе з цемры бледны звод,
Глядзіць сліўнём на долы, горы
I тут і там пускае ў ход
Свае нямыя загаворы.

      I тут і тамка свой прыгон
      Распасцірае царства ночы;
      Салодкі сон, магільны сон
      Смяецца свету ўсяму ў вочы.

                        II

Заныла ўсё, замёрла ўсё, —
Не спіць адвечнае замчышча:
Там пачынаецца жыццё
Ў агнёх старога папялішча.

      Іскрыстым, бліскатным святлом
      Заліты княжскія святліцы,
      Дружына вольная кругом
      Сталоў дубовых варушыцца.

Золататканы абрусы
З сталоў звісаюць дыванамі,
На абрусах чысцей расы
Віно красуецца каўшамі.

      Духі мінуўшчыны куццю
      На старасвецкі лад спраўляюць.
      Даўно бываламу жыццю
      Дары належныя складаюць.

                        III

На беласнежны на пасад
Усходзе князь, усходзе княжна,
За імі слуг пачэсны рад
Стаіць задумліва, суважна.

      Агні брыльянтаў, як зарніц,
      Зіяюць з княжацкай кароны, —
      Краса б'е з князеўных зраніц,
      Як бліск маланак развуглёны.

Звярнулі вочы ўсе ў іх бок,
Прымоўклі гоманы дружыны;
Ўсіх званых зблізку і здалёк
Саколім вокам князь акінуў.

      Бярэ коўш соладка віна,
      П'е за дружыну маладую,
      I княжна з князем п'е да дна;
      Князь гутарку павёў такую.

                        IV

«Адзін, адзін раз толькі ў год
Збірацца можам з ласкі року,
Каб год іржавы карагод
Зганяць з мінуўшчыны далёкай.

      Нас не кранулі косы змен:
      Царым мы ў дум жывых гэйнале,
      Хоць на падмурках гэтых сцен
      Другія наш пасад занялі.

Багі другія верх бяруць,
Суды вядуць над нашым краем,
Свяцільні ж нашы не замруць,
Што ў сэрцах вольных рассвятляем.

      Прашу паклікаці ганцоў
      I месца даці ім па чэсці:
      Ад нашых стоптаных капцоў
      Якія нам прыносяць весці?..»

Закончыў князь, махнуў рукой;
Уходзяць тры ганцы ў святліцу,
Ідуць суважнаю ступой
I князю й княжне пакланіцца.

      А першы гэткі светлы быў,
      Як небам сланыя праменні:
      Ў руцэ меў светач, што на здзіў
      Усе усюды зводзіў цені.

А быў другі і з ног і з рук,
Як гром з жывымі перунамі:
Ў руцэ меў стрэл жалезных пук
I лук стальны меў за плячамі.

      А трэці быў і раб і цар,
      I слаб і дуж ва ўсякім дзеле,
      Як вечнасць, молад быў і стар;
      Меў гуслі — на грудзях віселі.

                        VI

I першы князю гэткі сказ
I княжне скажа міласцівай:
«Я абышоў іх тройчы раз
I відзеў, што яшчэ ўсе жывы.

      А толькі ўсё той самы лад:
      З вачэй не зняты йшчэ павязкі,
      Ці йдуць уперад ці назад,
      Відны сляды цямрычнай ласкі.

А як ішоў між іх з святлом,
Яны пачулі, ах, пачулі:
Сляпым замораныя сном,
Худыя рукі ўвысь цягнулі.

      За мною ўсцяж, і тут і там,
      Іх вусны бледныя шапталі:
      «Аддайце сонца наша нам!
      Нашто схавалі-расхапалі?»

                        VII

Другі за першым князю сказ
I княжне скажа міласцівай:
«Я абышоў іх тройчы раз
I відзеў, што яны ўсе жывы.

      А топчуць толькі ўсе той след,
      Валочаць ёрмы за сабою;
      Ці ўбачыць корч, ці ўбачыць цвет,
      Адною жаляцца слязою.

А як чапнуў стралой аб лук,
Яны скрануліся ў прасонні,
I столькі, столькі крэпкіх рук
К маёй паціснулася броні.

      За мною ўсцяж, і тут і там,
      Іх вусны бледныя шапталі:
      «Аддайце славу нашу нам!
      Нашто схавалі-расхапалі?»

                        VIII

I трэці князю гэткі сказ
I княжне скажа міласцівай:
«Я абышоў іх тройчы раз
I відзеў, што яны ўсе жывы.

      А толькі торг усё ідзе
      Над іх душою патаптанай;
      Яны, як цені, ў грамадзе
      Маўчаць і йдуць на пір паганы.

А як я ўдарыў па струне,
Замітусіліся, як пчолы,
I на гарэ і нізіне
Мне падавалі голас кволы.

      За мною ўсцяж, і тут і там,
      Іх вусны бледныя шапталі:
      «Аддайце песню нашу намі
      Нашто схавалі-расхапалі?»

                        IX

Сказаўшы так, маўчаць ганцы,
Маўчыць і князь крыху часіны,
I дасць адказ такі ў канцы
Ганцам на іхнія навіны:

      «Не ўмруць, не ўмруць ужо яны,
      Раз хочуць сонца, славы, песні;
      Заб'юць ім зычныя званы
      Прабудным звонам напрадвесні.

Сваёй забранай старане,
Скаванай мучаніцы-княжне,
Ўзнясуць пасад на кургане
На панаванне недасяжне.

      На дзеле — кожны йшчэ слугой,
      У думках — вольныя ўжо людзі;
      Над сэрцам іх, над іх душой
      Наш дух лунаці вечна будзе.

                        X

Вы, другі верныя, ганцы,
Як летась, сёлета, налета
Ўсе пагранічныя капцы
Абходзьце зноў з маім прыветам.

      Гуслямі, лукам і святлом
      Будзіце, клічце і свяціце
      I так спануйце іхнім сном,
      Каб сон іх счэз і ўсталі жыці.

А покуль поўнач не прыйшла,
Вясці бяседу будзем далей;
Засядзьце ўсе кругом стала,
Хай зазвініць віно ў крышталі.

      А чарку першую ўзнясём
      За цень мінуўшчыны у сеці,
      Другой к цяпершчыне прап'ём,
      Праславім будучыню трэцяй».

                        XI

Садзіцца княжна, князь, кругом
Садзіцца вольная дружына;
Шуміць бяседа за сталом,
Плыве часіна за часінай.

      I разгараецца ясней
      Паходня радасці забытай,
      I светазарнасцю сваей
      Вясёлкі сее самавіты.

Ямчэй нацягваецца лук,
Цэль рассякаюць агнястрэлы,
Дрыжыць паўчына і павук,
Дрыжыць прыблудак ачарнелы.

      Рахкочуць гуслі звон у звон,
      На бел-свет розгалас нясецца,
      Як бел-свет, коціцца разгон
      I ў думцы казкай раздаецца.

                        XII

Плыве шумліва, як рака,
Бяседа вольная такая,
А ўжо нявідзіма рука
На небе поўнач адзначае.

      Залопаў крыллямі пятух, —
      I ціхне-ціхне ўсё ў замчышчы;
      Замоўк разгул, агонь патух,
      Старое згасла папялішча.

На пустку ўзбрыўшы, воўк завыў,
Пуціну заяц перамераў...
А быў тут хто або не быў, —
I так і гэтак мала веры.

      I так і гэтак свой прыгон
      Распасцірае царства ночы:
      Салодкі сон, магільны сон
      Смяецца свету ўсяму ў вочы.

Подробная информация дженерики виагры купить у нас на сайте.
http://www.factorings.ru/geo/city/msk/ основные виды и функции факторинга.

Як нас знаходзяць

-

Апошнiя водгукi

Раiм наведаць


Каб дадаць спасылку
на Ваш сайт, пiшыце ў
зваротную сувязь

Лічыльнікі